Azı beş ildi onu tanıyıram. Tanıyıram deyəndə, yəni üzdən. Həmişə də elə bilmişəm, Bakı ruslarındandı. Ya da tatardı. Rus ona görə ki, “bomj” deyəndə öz-özünə adamın beynində bir rus canlanır. Dünyanın hər yerində səfil-sərgərdan, evsiz-eşiksiz, küçə sakinləri var, ancaq məhz “bomj” deyəndə xəyala rus gəlir. Hətta bizdə birinin pis görkəmini çatdırmaq istəyəndə belə deyirlər: “Zalım oğlu, rus bomjuna da oxşayır”.

Deyəsən, məhərrəmlik ayıydı. Həm də deyəsən qış idi. “Deyəsən”i ona görə deyirəm ki, “məhərrəmlik” deyəndə adamın xəyalında qora bişirən aylar, səhranın qır kimi qaynar qum cəhənnəmi canlanır. Ancaq qış idi. Üç adamdıq. Qarlı, sürüşkən yolda qarı xırçıldada-xırçıldada qaranlıqda necə addımladığımızı xatırlayıram. Bəlkə üçüncü, bəlkə dördüncü sinifdə oxuyurdum. Atam əlimdən tutmuşdu. Bəzən məni qucağına götürür, hansısa arxın, çala-çökəyin üstündən atlanıb keçirirdi. Yıxılacağımdan çox qorxur, ancaq səsimi çıxarmırdım. Anamın kəndin bizdən xeyli aralıda yerləşən qohumunun evinə gedirdik.

Olur ki, bir Tvitter əhli hansısa məcburiyyət üzündən feysə gəlməli olur. Deyərsən, xalis alman turistdi. Hərçənd özü də Tvitterə Feysdən miqrasiya eləyib sığınacaq almış adamdı. Feysbuk, belə desək, Şərqi Avropadı, sovetdən qalmadı, Tvitter isə Avropanın özəyi və ya ABŞ-ın özüdü.

Bir gecə yarısı, saat 3-4 radələrində həyatıma qəribə bir qadın girdi. Qəribə olduğunu sonradan biləcəkdim. Şeirlərimin heyranıymış. Məni şair kimi tanıyırmış. Nə adını bildim, nə sanını. Sonacan da bilmədim. Şəkli də yoxuydu. Yavaş-yavaş dostlaşdıq. Şəmslə Mövlanə kimi. Bir gün bir şeir göndərdim. Oxuyub yazdı: — Sənindi? Çaşdım. Bu nə sual idi? Sonra rəqəmsal dillə qəşş elədi mənim çaşmağıma. “Yox, sənindi”, — dedim, pərtliyimi ört-basdır etməyə çalışdım. Yavaş-yavaş anladım ki, sualı zarafat deyil, çox ciddiymiş.

Sovetdənqalma adamların çoxunun yadında olar: orta məktəbdə bizə allahın olmadığını, yoxluğunu öyrədirdilər. Başa sala bilməsələr də, öyrədirdilər. Sanki əvvəl varmış, sonradan, məsələn, Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra yox olub. Əvvəldən olmasaydı, heç o haqda danışmazdılar. Belə çıxırdı. Evdə isə, məsələn, analarımız bizi ayrı cür tərbiyə eləyirdi.

Düz 18 il qabaq kənddə qovağın altına palaz atıb oturmuşduq. Birimiz Bakıdan, birimiz Moskvadan gəlmişdi. Kəndin dadını çıxarırdıq öz aləmimizdə. Kölgədə belə nəfəs almaq olmurdu. Bir yandan da samovar çayından içdikcə kənddə olduğumu bilib uşaqlığının keçdiyi həyətdəki xatirələri çözələmək üçün yolunu bizdən salmış 150 kiloluq sinif yoldaşımı tər götürüb gedirdi. “Dəyirman” deyilən yerdə çimməyə getməyi götür-qoy edirdik. Uşaqlığımız Arazın lil sularının axdığı kanalın o dəyirmanında üyüdülmüşdü.

Beş il əvvəl yeni romanımın qaralamasını oxuyan güneyli yazar dostumun sualı beynimi silkələdi: “Siz niyə bu ermənilərdən əl çəkmirsiz?” Yox, bu sual “ermənilərdən nə istəyirsiniz?” demək deyildi. Sadəcə, quzey Azərbaycan ədəbiyyatında, incəsənətində erməni obrazlarının, erməni mövzusunun varlığını gözdə tuturdu. Yəni niyə bizim yaradıcılığımız bu qədər erməni xəttiylə zəngindir… Sözün açığı, əvvəl-əvvəl özümü cinayət üstündə yaxalanmış adam kimi hiss elədim. O qədər vaxt keçib bu sualın verilməsindən, ancaq hələ də düşünürəm. Bu günsə sualı dostlarla bölüşmək istədim.