Qəbiristanlıq boş qalmır
Kol-kosla əhatələnmiş təpənin üstündən baxanda qəbiristanlıq şahmat taxtasına oxşayır. Rəngi solmuş ağ daşlar, qara mərmərlər… Bəlkə də bu təəssürat torpaq altında uyuyanların da sağ ikən şahmatdakı fiqurlar kimi gedişlər etdiyindəndir. Ona görə də bu qəbiristanlıq kənd camaatının dilində “şahmat yuvası” adlanır.
Əvvəllər burada qızıl dükanları yerləşirdi. Dağıtdılar, yenidənqurmadan sonra qəbiristanlığa çevrildi. Yaşı çox deyil, ancaq qəbir daşları o qədərdir ki, sanki eramızdan əvvəl salınıb.
***
Burada yatanlardan biri at oğrusu olub. Gecələr qonşu kəndlərə gedər, fermalara baş çəkər, qaranlıq çökən kimi tövlələrdə qoyun-quzunu deyil, bir at oğurlayıb gələrmiş. Səhər hay-həşir düşməzmiş. At yoxa çıxıbsa, harada olduğu bilinərmiş. Gedib təhvil alarmışlar. At oğrusu da qonaqları çox nəzakətlə qarşılayar, çaya dəvət edər, sonra onları gülərüzlə, elə öz atlarıyla yola salarmış. Qara mərmərli at oğrusu qəbiristanlıqda başqalarından seçilən, ən hündür başdaşı olan adamdı.
At oğrusuna nisbətən başdaşısı kiçik olanı Fil adlanır. Sağlığında köhnə-külüş maşınını satan bu bəni-adəm çürümüş dişlərini yeniləyir. Soruşanlara da “fil sümüyündəndi” deyirmiş. İndi başdaşında fil şəkli əks olunub, bu, kənd camaatının təkidindən sonra sinə daşına həkk edilib.
Kənd yeridi, belə ünvanlarda hansı quruluşun olmasının heç əhəmiyyəti yoxdu. Şah da olur, vəzir də, topu, topxanası da öz yerində. Qəbiristanlıqda solmuş, ucuz qiymətə başdaşılar piyadalardı. Hamının dadına çatan, sinəsini şah üçün sipər edən, sağlığında quru “sağ ol” kəlməsini eşidən payi-piyada adamlar.
***
Qəbiristanlıq üç hissəyə bölünüb: ağ-qara mərmərli, kimsəsiz və sahibinin yolunu gözləyən qəbirlər.
Başdaşısı taxtadan, çürümüş dəmirlərdən olan kimsəsiz qəbirlər. Onları yalnız təpənin üstünə çıxanda görmək mümkündü. Çünki qəbiristanlığın lap sonunda, ot-alaq basmış yerdədi. Qəbirlər çöküb, baxımsız haldadı. Addım atanda belə diqqətli olmalısan, kimisə narahat edə, uçmuş qəbrini yarğan halına sala bilərsən. Orada uyuyanların sinələri üstündə heç zaman şam yandırılmayıb. Yad edənlər də mal-qara, toyuq-cücə, qurd-quşdu. Gəlib eşələnirlər, çör-çöpü dimdəkləyir, isti havalarda otlara şeh düşmüş kimi yalayırlar.
Bəzi qəbirlər sahibinin yolunu gözləyir. Qazılıb içinə meyit əvəzinə ot-ələf yığılan məzarlar da az deyil. Səngərə oxşayan bu qəbirlər öncədən hazır vəziyyətdədi. Yəqin bu yerin sahibləri qəbiristanlığa gələn qonaqların çox olmasından narahatdılar, ona görə də sağlığında özünə yer sifariş ediblər.
***
Çoxu işləmək üçün başqa yerlərə üz tutub kəndi boş qoysa da, qəbiristanlıq boş qalmır. Hər gün ölülərini ziyarətə gələnlər var. Kimisi kimsəsiz qəbirləri tapdalayaraq ölüsünü ziyarət edir, kimisi də boş, içərisi çör-çöplə, yağış sularıyla dolmuş məzarların yanından ürpənərək sürətlə ötür, mollalara sifarişlərini verib, qəbirlərin yan-yörəsini təmizləyir, su çiləyir, sonra oturacaqlara yayxınaraq gözlərini başdaşılara zilləyirlər.
Qəbiristanlığın yaxınlığında yaşayanlar heç zaman orada insan ah-naləsini eşitməyiblər. Gələnlər ölülərini ziyarət edir, kirimişcə gedirlər. Burada ölümün şəriksiz tiranlığı hökm sürür. Ancaq mat qalası bir şey yoxdu. Mat qaldığın da elə bircə budur…