Azı beş ildi onu tanıyıram. Tanıyıram deyəndə, yəni üzdən. Həmişə də elə bilmişəm, Bakı ruslarındandı. Ya da tatardı.

Rus ona görə ki, “bomj” deyəndə öz-özünə adamın beynində bir rus canlanır. Dünyanın hər yerində səfil-sərgərdan, evsiz-eşiksiz, küçə sakinləri var, ancaq məhz “bomj” deyəndə xəyala rus gəlir. Hətta bizdə birinin pis görkəmini çatdırmaq istəyəndə belə deyirlər: “Zalım oğlu, rus bomjuna da oxşayır”.

Rus olduğunu düşününcə də fikirləşirsən: qoca ata-anası övladdan yarımadan dünyasını dəyişib, bacısı olubsa, çoxdan Bakını tərk eləyib öz vətəninə dönüb, miras qalan evdə bu qardaş əvvəlcə millətindən olan biriylə evlənib, sonra o da bunu atıb gedib harasa, kiməsə. Bu da sonra evini satıb, pulunu dağıdıb.

Tatar olmasını düşünməyim isə bir keçmiş əhvalata dayanır. 1994-ün söhbətidi. 24 yaşım vardı. “Azad söz” qəzetinə rəhbərlik etdiyim vaxt, kağızın qıt vaxtı bizə kimsə bir tonluq kağız rulonu hədiyyə elədi. Onu “Nəsimi” bazarı tərəfdə bir həyətdən götürüb nəşriyyata aparmalıydıq. Üç çəlimsiz adamdıq: Adil Mirseyid, Zamin Hacı və mən. Düşündük ki, pulsuz-parasız adamıq, bir bomj tapaq, rulonu maşına yükləyib aparaq.

Məlum oldu ki, tapdığımız bomj tatardı, adı da RaafiK. Hə, məhz belə dedi: “A”nı uzatdı, “Ka”nı möhür kimi şappıldatdı.

Əvvəlcə, uzun-uzadı zəhməthaqqı bazarlığı getdi Rafiklə. Razı salmağa çalışırdıq, xeyri yoxdu. Axır dözmədi, dilə gəldi:

— Ala, bir çaxırın pulu deyil e verdiyiniz…

Məsələ aydın oldu. Onunçün məzənnə çaxırla hesablanırdı. Bizi inandırmaq üçün yaxındakı dükana girdi, ən ucuz çaxırın qiymətini öyrənib gəldi. Təslim olduq, ona bir çaxırın pulunu, bir dənə də bulka alıb verdik.

İş başlayanda arıq, uzun-caydaq, upuzun qolları olan Rafikin heç üç kilonu qaldırmaq gücündə olmadığı üzə çıxdı. Rulon da, Rafikin özü də düşdü biz üç çəlimsiz məzlumun üstünə. Və nəhayət, kağızı it zilləti ilə nəşriyyata çatdırdığımızda məlum oldu ki, hədiyyəmiz qəzet kağızı deyilmiş. Götürüb geri qaytardıq. Sanki Sizif öz daşını bizə hədiyyə etmişdi.

Söz hardan-hara gəlib çıxdı.

Qayıdaq öz bomjumuza.

Görünürdü ki, hardasa yaxında gecələyir. Yay-qış, səhər sübh tezdən bizim məhləmizə gəlir. Üzü həmişə tər-təmiz qırxılmış, saçı səliqəylə yana daranmış, əynində şıq geyim, şam-şax, amma düşüncəyə qərq olmuş yeriş…

Axşam isə yenə bizim balkonun altından keçir. Öldür, yolunu dəyişməz. Gah başı irəlidə gedir, gah ayaqları. Ayaqlarının da biri onu sola dartır, biri sağa, onda yerə mıxlanır, güc toplayıb başını irəli verir, “bir-iki-üç”… getdüy ee…

Aylardan bəri düzəldilmiş, ancaq nə üçün düzəldildiyi hələ də bəlli olmayan bir köşkün qənşərindən keçən qaz borusunun üstündə oturur. Oturduğu yeri bir santim də dəyişməz. Oturur və dərin fikrə gedir, ta ki, beli eynən ərəbin “dal” hərfinə, kirilin “Q”sinə, latının “Er”inə oxşayan qəddi ilə zibilxanalardan kiçik arabasını darta-darta min cür əşya daşıyıb gətirən 70-75 yaşlı qarı gələnə kimi.

Onun yükünü boşaldır, qarını yola salır, yenə yerində oturur. Elə bil maqnit var orda.

Qışda onun o soyuq, paslı boru üstündə oturduğunu görmək adama işgəncə verir. Qışqırıb demək istəyirsən ki, nolar, dur, orda oturma, içini-içalatını soyuq alacaq, ya da bir kartondan-zaddan qoy altına…

Onun adını isə ölkə qaranlığa bürünəndən yarım saat əvvəl öyrəndim.

Alimmiş. Rus-zad da deyilmiş. Üstəlik də gerçəkdən keçmişdə AMEA-nın işçisi olub. Yəni elə gerçək alim.

Birdən xəbər yayıldı ki, Alim bayılıb, borusunun üstündən dəyib yerə. Təcili yardım çağırdılar. Düzünü desəm, nə qədər təəccüblü də olsa, yardım özünü beşcə dəqiqəyə yetirdi. Həkim xanım xəstənin bomj olduğunu biləndə üzü döndü, çıxıb getmək istədi. “Apara bilmərəm, — dedi, — tapşırıq var, bomjlara heç bir xəstəxana yiyə durmur”.

Həkimə bir az təpindilər, ictimai qınaq işini gördü, sonra o, harasa mərkəzə zəng elədi, adamların qiyama qalxdığını çatdırdı, uzun çək-çevirdən sonra, handan-hana “gətirin” dedilər. Mən bu “gətirin”in arxasında nə durduğunu çox yaxşı bilirəm…

Tanınmış bir söz adamımızın evində yanğın olmuşdu. Sənətkar yayın cırhacırında yanıb tanınmaz hala düşmüşdü. Onu gecə yarısı təcili yardım 5 saylı klinikanın yanıq şöbəsinə gətirmişdi, əvvəl götürmək istəməmişdilər, təcili yardımın həkiminin uzun səyindən sonra bir palataya atmışdılar, yiyəsi yoxdu deyə, baxmamışdılar. Səhər tezdən canını tapşırmışdı… İllər əvvəlin söhbətidi. Hələ həkimlərin insaf-mürvətinin az-çox olan çağlarından danışıram…

Alim 96%-lik spirt içmişdi hərgünkü kimi, içdiyi vaxtda tərslikdən onun oturduğu borunun üstündə kölgə olmamışdı…

Onu qaldırıb maşına qoydular. Orada başına gələcəkləri düşünüb qəhərləndim. Sağ qalarsa, cibində qəpiyi olmayan xəstə adamın buraxıldıqdan sonra “evinə” necə gedəcəyini düşündüm.

Alim maşına qoyulanda məhlənin Dəli Fərmanı, keçmiş Qarabağ döyüşçüsü bir az kənarda içində çaldığı hansısa mahnıya qol açıb şıdırğı oynayırdı.

Alim gedəndən yarım saat sonra ölkə keçindi, qaranlığa qərq oldu. Yenidən yandı işıqlar, yenidən söndü. Məsələ ondadı ki, olaydan bu qədər keçib, işıq da getdi, gəldi, ama Alim gəlmədi.

İndi onun oturduğu qaz borusunun düz altında qara bir pişik oturur.  Eynən Alim kimi – kədərli və bir az da dəm. Donuq gözlərlə harasa baxır. Ama bilinmir, keçmişə, yoxsa gələcəyə…