Azərbaycan müxalifətinin və vətəndaş cəmiyyətinin təmsilçiləri ATƏT DTİHB-nin 9 oktyabr prezident seçkilərinə dair yekun hesabatında ölkənin seçki sistemində islahatlarla bağlı irəli sürülən tövsiyələrini dəstəkləyir. Bu yekun hesabatı dekabrın 24-də yayılıb.     Hesabatda deyilir ki, seçki komissiyalarının indiki tərkibi hakimiyyətin maraqları baxımından qərar qəbuluna imkan verir. Bu, seçki administrasiaysının qərəzsizliyinə olan inamı pozur. Eləcə də ictimaiyyətin iştirakı ilə toplaşma, ifadə və birləşmə azadlığı sahəsində qanunvericiliyin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması üçün ona yenidən baxılması tövsiyə olunur.

Seçki bülletenlərinin qutulara topa şəklində atılması kimi ciddi pozuntuların aradan qaldırılması üçün siyasi iradə lazımdır. Bundan əlavə, məruzədə hakimiyyət “seçkilərin qorxu atmosferində keçirilməsinin qarşısının alınması”, böhtan və təhqirə görə cinayət cəzasının aradan qaldırılması, vətəndaşların KİV vasitəsilə siyasi alternativlər haqda hərtərəfli informasiya almasının Seçki Məcəlləsində əks olunması üçün tədbirlər görməyə çağırılır.

Yerli müşahidəçilərin seçkilərin monitorinqini aparması üçün imkanların genişləndirilməsi tövsiyə edilir.  Müsavat Partiyasının sədr müavini Gülağa Aslanlı Turan-ın müxbiri ilə söhbətində bildirib ki, bu partiya seçki sistemində kardinal dəyişikliyə tərəfdardır.

Müsavat Partiyası hələ 2012-ci ilin payızında bir qrup müstəqil hüquqşünasın seçki sistemində islahatlarla bağlı irəli sürdüyü təklifləri dəstəkləyir.

Bu təkliflər seçki komissiyalarının formalaşması prinsiplərinin dəyişdirilməsini və “əsas siyasi qüvvələrin bərabər əsaslarla balanslaşdırılmış təmsilçiliyini” nəzərdə tutur.

“Məhz bu, seçki komissiyalarına ictimai inamın təminatı  barədə ATƏT DTİHB-nin tövsiyələrinə uyğundur”, — deyə G.Aslanlı vurğulayıb.

Bundan əlavə, seçki kampaniyasının (seçkiqabağı təşviqat da daxildir) aparılması üçün bərabər imkanlar təmin olunmalıdır. Söhbət yalnız televiziya və radioda bərabər çıxış imkanlarından getmir, həm də seçicilərlə görüşlər nəzərdə tutulur.

“Hakim Yeni Azərbaycan Partiyası bildirib ki, ötən ilin prezident seçkilərində seçicilərlə 2500-dən çox görüş keçirilib, halbuki, bütün ölkə boyunca cəmi 94 qapalı və açıq yerlər olub. Deməli, bu partiyanın başqa yerlərdə görüşlər keçirmək üçün üstünlükləri olub”, — deyə G.Aslanlı qeyd edib.

Bundan əlavə, Müsavat Partiyası seçicilərə müxtəlif namizədləri dəstəkləmək üçün imza hüququnun verilməsinə tərəfdardır. Namizədlərin sənədlərini, o cümlədən seçicilərin imzalarını müstəqil ekspert qrupları yoxlamalıdır. Namizədlərin qeydiyyatı üçün alternativ variant kimi pul depozitlərinin ilkin ödənişi mexanizmi bərpa olunmalıdır.

Həmçinin seçki kampaniyasının müddətinin artırılması təklif edilir. Belə ki, bu, hazırda 60 günədək, təşviqat mərhələsi isə 22 günədək azaldılıb.

AXCP Ali Məclisinin rəhbəri Həsən Kərimov bildirib ki, AXCP ayrılıqda və siyasi blokların tərkibində dəfələrlə parlamentə seçki sistemində islahatlara dair təkliflər göndərib.

AXCP seçki komissiyalarında bütün siyasi qüvvələrin bərabər təmsilçiliyinə tərəfdardır.

“Seçki komissiyalarında maraqlı qüvvələrin məşvərətçi səslə təmsil olunduğu halda indiki sistem effektiv deyil. 9 oktyabr prezident seçkilərində Milli Şuranın namizədi Cəmil Həsənli qalib gəlib. Lakin onun seçki komissiyalarındakı təmsilçiləri günortadan oradan uzaqlaşdırılmışdı və komissiyanın hakimiyyətyönlü üzvləri səsvermənin nəticələrini saxtalaşdırdılar”, — deyə H.Kərimov bildirib.

O, seçkilərdə sərbəst toplaşma azadlığının, bütün telekanallarda namizədlər üçün bərabər imkanların yaradılmasının vacibliyini qeyd edib.

“İTV-də təşviqat üçün altı dəqiqə yetərli deyil. Bütün telekanllar namizədlərə efir vaxtı ayırmalıdır”, — deyə H.Kərimov qeyd edib.

“Şərq-Qərb” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Ərəstun Oruclu da seçki sistemində islahatların aparılmasını vacib sayır. Lakin seçki komissiyalarının optimal formulunun seçimi problemlidir. “Əvvəllər seçki komissiyalarının hakimiyyətlə müxalifət arasında paritet əsaslarla formalaşması mexanizmi təklif olunurdu. Hazırda müxalifətin özü müxtəlifdir. Komissiya üzvlərinin müstəqil şəxslərdən ibarət olması da çətindir.

Hazırda formal olaraq seçki komissiyalarının üçdə bir hissəsi müstəqil şəxslərdən ibarətdir. Lakin onlar da bir siyasi qüvvənin göstərişi ilə fəaliyyət göstərirlər”, — deyə Ə.Oruclu vurğulayıb.

REAL vətəndaş hərəkatının icraçı katibi Natiq Cəfərli hesab edir ki, seçki komissiyalarının formalaşması ilə bağlı diskussiyalar diqqəti əsas məsələdən – xalqın seçkilərə inamnın bərpasından yayındırır. Bundan ötrü ilk növbədə hakimiyyətin siyasi iradəsi olmalıdır.

Onun fikrincə, bundan ötrü yaxşı şans ilin sonunda keçiriliəcək bələdiyyə seçkiləri olardı.

“Azərbaycan yeganə AŞ ölkəsidir ki, seçkili mer institutu yoxdur. Bundan əlavə, böyük şəhərlərdə ümumşəhər bələdiyyəsi yoxdur. Odur ki, bələdiyyə seçkilərindən Bakı, Gəncə və Sumqayıtda şəhər bələdiyyələrinin yaradılmasında, bu və digər böyük şəhərlərdə seçkil mer institutunun tətbiqində istifadə etmək olar.

Bələdiyyə seçkilərində düzgün səsvermənin aparılması hakimiyyət üçün o qədər də ağrılı məsələ deyil. Çünki bələdiyyələr olduqca məhdud imkanlara malikdir. Amma düzgün seçkilərin keçirilməsi siyasi qüvvələrin əsl reytinqinin müəyyən olunmasına imkan verərdi.