«Doğu-Batı Enerji Koridoru» olarak, 90-cı illərin sonunda, Türkiyəyə bir rol biçildi. Hələ o rolumuzu doğru düzgün oynayacaq, içini dolduracaq bir konuma gələ bilmək üçün altyapımızı, kurumlarımızı hazırlayabilmiş deyiliz. Burakalım Doğu-Batı məsələsini Türkiyə içində kendi ehtiyacımızı qarşılayacak bir enerji stratejimiz yox.
Daha vahimi enerji bürokrasisində bilgisinə, təcrübəsinə güvənəcəyimiz, açıklamalarını diqqətə alacağımız isim oranı çox az. Hətta enerjiylə ilgili önəmli qurumların başlarında öylə isimlər var ki, diqqətə belə alınmıyor. İndi belə bir Türkiyənin gələcəyini güvən altına alaraq, bölgəsində iyi bir enerji oyunçusu olmasını, enerji koridorlarına kendi mənfəətləri çərçivəsində ev sahibliyi yapmasını bekleye bilirmiyiz?
Şah Deniz Konsorsiumunun Azərbaycanda Xəzər Dənizində bulunan Şah Dəniz ikinci Faz qaz sahəsi üçün nihai yatırım qərarı verməsini iyi okumamız, anlamlandırmamız gərəkir. Azərbaycan Dövlet Başkanı İlham Əliyevin ev sahibliyində gerçəkləşən törənj, Güney Qaz Koridorunun keçdiyi ölkələrin yetkililəri, Enerji və Təbii Qaynaqlar Bakanı Taner Yıldız da bərabərində bir heyətlə qatıldı. Atılan imzaların anlamı şu; illərdir tartıştığımız və Azərbaycanın sıcak baxmadığı Nabukko Projesinin başqa bir formata dönüşmüş halı ilə və doğal qazın sahibi konumundakı Azərbaycanın desteyiyle bu dəfə həyata keçəcəyinə dair bir iradənin ortaya konması. Bu imzalarla proje yola çıxmış olacak. Gürcüstandan keçən Güney Kafkas Boru Xətti (SCP) genişləndiriləcək. Türkiyə üzərindən keçəcək olan Trans-Anadolu Boru Xətti (TANAP) və Yunanıstan, Arnavutluk üzərinden İtaliyaya keçəcək olan Trans-Adriatik Boru Xəttinin (TAP) də inşa edilməsi ilə ilgili süreç başlayacaq.
Böyləcə Nabukko Projesi də başqa bir formatla, Avropaya doğal qaz daşıyacaq olan Güney Qaz Koridoru ilə həyata keçmiş olacaq. Peki, Türkiyə nə qazanacaq? 6 milyard kubmetr doğal qaz. Amma kendi kullanımı üçün, dışarıya ixrac etmək, yəni reeksport imkanı yox. TANAPdan keçəcək doğal qazdan da transfer ücrəti alacaq. Sorun çıxması halinde Türkiyəyə güvən duyulmadığı üçün İsveçrə Hüququ da devrede olacaq.
Azərbaycan Dövlət Petrol Şirkəti (SOCAR) Başkanı Rövnəq Abdullayev, imza törəninde, bu yeni gelişmeyi Azərbaycanın dev doğal qaz qaynaqlarından ölkə olaraq yararlanılmasını saxlayan bir addım olaraq bəhs etmiş. Haqlı. Türkiyə açısından qardaş Azərbaycanın yeni bazarlara açılmasına dəstək olunduğu üçün olumlu baxa biliriz. Ancaq bütün bunlardan Enerji Bakanlığı bürokratları, yetkililəri nə dərs çıkarıyor, onu merak ediyorum. Qüzey İrak və ya başqa ölkələrlə də bu şəkildə yola davam ediləcəksə, reeksport şərti olmadan, birilərinə dəstək veriləcəksə iyi bir enerji politikası yürüttüyümüz söylənəməz.
Qüzey İraqdan qaz və petrol kolay gəlməyəcək!
İraq Başbakan Yardımçısı Hüseyin eş-Şehristaninin, İraq petrolünün, Türkiyə üzərindən dünya bazarına açılması üçün İraq Kürd Bölgəsəl Yönətimiyle yapılan anlaşmalarla önə sürdüyü haqlı şərtlər, bu işin sanıldığı kimi ilbaşına qədər gerçəkləşə biləcəyinə işarət etmiyor. Ayrıca Türkiyə-Qüzey İraq Anlaşmalarının içeriyi də bu şərtlərlə tərs düşür. Dolayısıyla İraq məsələsi gündəmdə olmaya davam edəcək. «Qüzey İraqdan ixrac ediləcək petrol miqdarının ölçümü, petrolün dünya piyasasındakı dəyəriylə satılması və petrol satışından əldə ediləcək gəlirin Nyu Yorkdakı İraq Kalkınma Fonduna yatırılması yönündəki şərtləri, «Türkiyənin qəbul etdik» deməsiylə də iş bitmiyor. Mərkəzi İraq Hökümətiylə masaya oturularaq həyata keçiriləcək detayları da içeriyor. Özəlliklə paranın transferi məsələsi Qüzey İraq yönətiminin öncəlik verdiyi bir məsələydi. Şimdi yanlış hesab bir kez daha Bağdada gedəcək.