Mənfi ovqat yaradan mövzularda yazmaq bir az çətin olur. Adam sanki səmtsiz küləklər burulğanına düşür, xəyalın yüz yeri dolaşır, içindəki boşluqdan qopan fikir və düşüncələr bir məcrada qərar tuta bilmir. Gəldiyin hansısa qənaətlər (dürüst və ya yanlış) beynindəki aramsız uğultulardan keçərək durulaşır. Belədə mizan-tərəzini bir az da düz saxlamaq, ifadələri daha həssaslıqla seçmək (həmişə alınmasa da), hissləri mümkün qədər cilovlamaq lazım gəlir. Amma belə mövzulardan yan keçmək də olmur. Görün göz qabağında insanın mənəvi dünyasını daraldan, gündəlik düşüncələrinə ani də olsa hakim kəsilən, onu qayğılandıran, bir az dərinə getdikcə adama cəhənnəm əzabı verən nə qədər olay var. Hər gün insanların başı üzərindən səmum yeli kimi əsən acı xəbərlər, bu xəbərlərə yol açan nadanların əcaib davranışları ilə üz-üzəyik. Qəzet səhifələri və ekranlardan püskürən kin, qəzəb, nifrət köhnə kömür sobasının qızmar bacasından qopub yayılan qatı hisin başçatladan qoxusu kimi damcı-damcı cəmiyyətin canına hopur.
***
Ölkə içərisində siyasi təlxəklərin, ictimai əxlaqı pozanların sayı az imiş kimi bu yandan da səsi çoxdan kəsilmiş Ələkrəm Hümbətov xortlayıb çıxıb ortalığa. ABŞ-dakı erməni diasporunun keçmiş konqres üzvlərini, tanınmış siyasi xadimləri Qarabağa göndərmək kampaniyası çərçivəsində Ə.Hümbətov da bu həftə üz qoyub Yerevana, oradan da Xankəndinə… Bizim son 15-20 illik tariximizdə ölkədəki haqsızlıqlardan incik düşüb gedənlər, mövcud rejimlə barışmayıb Avropada siyasi sığınacaq alanlar, sadəcə, burada yaşamaq istəməyib xaricə köçənlər az olmayıb. Bu adamlar hakimiyyəti aramsız tənqid atəşinə tutsalar da, onların heç birinin ağlının ucundan belə keçməyib ki, Azərbaycana düşmən olan bir dövlətə sığınıb onun işinə yarasınlar. Hətta ən qatı siyasi mühacirlərin bioqrafiyasında belə, narazı qaldığı siyasi rejimlə Vətən anlayışı arasında bərabərlik işarəsi qoymaq nüansı yoxdur. Amma «təcrübəli separatçı» Ə.Hümbətov Ermənistan səfərində bunu özünə rəva gördü.
İdeoloji mübarizə tarixi göstərir ki, Vətəninə xain çıxanlar, dönüklər və satqınlar düşmən tərəfin karına tez-tez gəlir. Adətən, onları təbliğat əskisi kimi işlədib sonra da bir kənara atırlar. Bu işi heç də pis bacarmayan Yerevanın siyasi dəllalları, görünür, Ə.Hümbətovu da belə məqsədlər üçün yararlı saymışlar. Bu səbəbdən onu Yerevanda təmtəraqla — «talış bayrağı» və «Lənkəran himni» ilə qarşılayıb, şəninə təriflər söyləyib, çıxışlarına əl çalıblar. O da bu nəvaziş qarşısında borclu qalmayıb, Azərbaycan talışları adından yalanlar uydurub, onların Qarabağdakı erməni separatizminə rəğbət və ümidlə baxdıqlarını söyləyib. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə yüzlərlə şəhid vermiş talış xalqına böhtan atmaqdan da çəkinməyən Ə.Hümbətov, guya onların öz müstəqil dövlətlərini qurmağa çalışdıqları barədə cəfəngiyatlar da səsləndirib.
Azərbaycanın işğal altındakı ərazisinə — Dağlıq Qarabağa da səfər edən Ə.Hümbətov özünü şərəfini itirmiş əsgər kimi aparıb. Xankəndində etdiyi çıxışlarda gül vuraraq, burada insanların xoşbəxt, qorxusuz və azad yaşadığını deyib. Müsahibələrində erməni əhalisinin onunla görüşərkən çox sevindiyini dilə gətirib. Bu məqamda açıqca hiss olunur ki, ayağı Vətən torpağından üzülmüş Ələkrəm sağlam mühakimə qabiliyyətini itirib, gözləri çox zəifləyib, qulaqları ağır eşidir, duyumu isə lap korşalıb. Çünki ermənilər ona görə sevinməyiblər ki, kimsə onların hüzuruna gəlib separatizmi tərifləyir, ona görə seviniblər ki, qarşılarında sınmış və əyilmiş bir satqın azərbaycanlı görüblər…
* * *
Neçə il əvvəl erməni əsirliyində min əzablarla üzləşdikdən sonra «Qızıl Xaç»ın köməyi ilə Vətənə qayıda bilmiş, az sonra isə dünyasını dəyişmiş İlqar Mehdiyevlə görüşümü heç unuda bilmirəm. O, əsirlikdə sağlamlığını itirmiş, ciddi psixi-fiziki zədələr almış, əsəbləri pozulmuş, onurğası zədələnmişdi. Aldığı fiziki zədələr onun qəddini əymişdi, çətinliklə yeriyir, güclə danışırdı, amma baxışlarından içindəki mənəvi gücü duymaq olurdu. İti və inamlı baxışları onu cəngavərə oxşadırdı. Sən demə, insanın şəklini onun mənəvi gücü, içinin işığı cızırmış…
Cəbrayıl şəhər icra hakimiyyətinin səlahiyyətli nümayəndəsi olmuş İlqar 1993-cü ilin avqustunda qəfil hücum zamanı mühasirədə qalaraq əsir düşmüşdü. Erməni zabitlər onun vəzifəli şəxs olduğunu bildikdə hamının gözü qarşısında Azərbaycanın üçrəngli bayrağını ayaq altına salıb tapdalamağı əmr etmişdilər. İlqar imtina etmişdi, əl çəkməmişdilər, onu huşunu itirənədək avtomat qundağı ilə döymüş, sonra konkret şərt qoymuşdular: dediyimizi eləsən, səni buraxacağıq, əks təqdirdə güllələyəcəyik. Tətiyi çəkilmiş onlarca avtomat lüləsinin ona tuşlanmasına baxmayaraq, ölümü gözünün altına alan İlqar Azərbaycan bayrağını sinəsinə sıxaraq öpmüş və başı üzərinə qaldıraraq dalğalandırmışdı. Bu cəsur davranış düşmənləri belə sarsıtmışdı… O, bir neçə il Ermənistan həbsxanalarında əzab və işgəncələrə məruz qalmış, zülmlər çəkmiş, döyülmüş, söyülmüş, sağlamlığını itirmişdi, amma bütün bunların qarşısında sınmamış, milli şərəfi qorumuşdu.
* * *
Ə.Hümbətovun tarixçəsi isə bir az fərqlidir. Əvvəllər Qarabağ döyüşlərində iştirak edib, bir ilin içərisində «xeyirxah» adamların köməyi ilə leytenantdan polkovnik rütbəsinə yüksəlib. Sonra valı dəyişib, 1993-cü ildə siyasi qarışıqlıqdan istifadə edərək, havadarlarının Azərbaycanı parçalamaq planında rol alıb, «Talış-Muğan Respublikası» yaratmaq kimi qorxulu separatçı fəaliyyətə girişib. Məhz bu xəyanətkar fəaliyyətinə görə də həbs olunaraq, ağır cəzaya məhkum edilib. Bir müddət sonra bəzi beynəlxalq təşkilatların səyi və təhdidi nəticəsində 2004-cü ildə həbsdən azad olunub və Azərbaycan vətəndaşlığından məhrum edilərək ölkədən qovulub. Belə görünür ki, o, Azərbaycan hakimiyyətindən narazı qalıb, deyəsən, elədiklərinin müqabilində başının sığallanmağını istəyirmiş…
Azərbaycanın çoxetnoslu toplumu ilə öyünməyə haqqı var və tarixən bu zəngin etnik rəngarənglik məmləkətimizə başucalığı gətirib. Bu torpaq etnik kimliyindən asılı olmayaraq, hər kəs üçün Vətəndir, onu qorumaq və şərəfini uca tutmaq hər kəsin borcudur. Bu Vətənə xəyanət edənləri isə heç kim bağışlamır. Xəyanəti milli-etnik mənsubiyyətə bağlamaq da doğru deyil. Bütün cinayətkarlar kimi, Vətənə xəyanət edənlərin də milliyyəti, etnik kimliyi olmur. Xəyanət insan xisləti ilə bağlı problemdir.
Bəli, bütün xəyanətlərin kökündə insan xislətindən doğan tamah, ehtiyac, zəiflik, miskinlik, hətta fərqlənmək, özünütəsdiq kompleksi və şöhrət duyğusu dayanır. Çox şey də şəxsi ləyaqət hissinin itirilməsindən başlanır. Bu gün ləyaqətsiz davranışa yol verən, mənlik hissini unudan adam sabahın potensial xəyanətkarıdır, çünki onlar xırda ehtiraslarının ödənməsi üçün hər şeyə hazır olurlar. Bu adamlar üçün Vətən duyğusu, milli dövlət (hakimiyyət yox ha!) anlayışı, milli şərəf məsələsi artıq şeydir. Mən bunu 1993-cü ilin iyununda Gəncədə milli hökumətə qarşı qiyam qaldırmış Surət Hüseynovun yanını kəsdirib, xüsusi canfəşanlıqla onu silahlı çevrilişə ruhlandıran siyasilərin timsalında görmüşdüm. Sonralar prezident Heydər Əliyevin bu adamları cəzalandırmasına bir qanunauyğunluq kimi baxmışdım.
Deyəsən, bizim bəzi siyasi partiyalar satqınlar və xəyanətkarlar sarıdan korluq çəkmirlər. Yeri gəlmişkən, bu günlərdə tanınmış vəkil Aslan İsmayılovun ictimaiyyətə Sosial-Demokrat Partiyasından prezidentliyə namizəd Araz Əlizadə ilə bağlı açıqladığı maraqlı fakt diqqətimi cəlb etdi. Sən demə, son günlər ekrandakı ləyaqətsiz davranışları ilə ümumxalq nifrətini qazananlardan biri olan A.Əlizadənin bioqrafiyasında «Talış-Muğan Respublikası»nın separatçı «rəhbər»i Ə.Hümbətovla kəsişən nöqtələr varmış… Mənəvi keyfiyyətləri heç kimdə şübhə doğurmayan Aslan bəy heç nəyi elə-belə demir. Hər şeydən görünür ki, Araz bəy də ekranlara prezidentliyə namizəd qismində elə-belə çıxmır…
[email protected]