Son bir neçə ildə ortaya çıxan yeni enerji qaynaqları və yeni kəşf edilən rezervlər olduqca maraq doğurur. Türkiyə də milyardlarla dollarları neft, təbii qaz və digər enerji türevleri üçün ayırmaq zorunda qaldığı üçün bu gəlişmələr bizləri də həyəcanlandırır.
Digər tərəfdən hələ də haşe hirefsa nesi olmuş, «Xarici şirkətlər neft tapdıqları quyuları betonla kapatıp getmişlər» mavralarıyla əlləşirik.
Bununla bağlı Enerji və Tabi Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız da bu açıqlamanı yapmıştı: «Fizıbıl olmadığı üçün daha öncə beton tökülüb kapatılan neft quyularını açıb, işlətməyə alırız, alacayıq…»
Olanlara belə yanaşmaq gərəkdir. İllər öncə bir barrel neftin qiyməti 15-20 ABŞ dolları səviyyəsində olduğu dönəmlərdə, sayı çox olmayan bəzi quyularda günlük 5-10 barrellik üretimler səmərəsiz olduğundan tərk edilmişdir. Yəni xarici şirkətlərlə ilgili «Quyulara beton töküb, kapatıp getdilər» deyilməsi heç inandırıcı görünmür.
Fəqət günümüzdə neftin barrelinin qalxıb enməsinə rəğmən 100 dollar civarında olduğu nəzərə alınarsa, Türkiyədəki quyuların da dəyər qazanacağı gözləntiləri ola bilər. Hətta neftin barrelinin 20 dollar olduğu 90-cı illərdə kömür üzrə araşdırmalar aparan Türkiyədən bir bilim adamı belə demişdi: «Neftin barreli 40 dolları aşarsa, Türkiyədəki kömürdən neft üretmək iqtisadi cəhətdən sərfəli ola biləcək». Neftin barrelinin 40 dolları aşalı xeyli zaman olsa da, bizim kömür yerin altından çıxarılıb, iqtisadiyyata kazandırılamadı.
Petrol İşleri Genel Müdürü (PİGEM) Selami İncedalcı, 1954-cü ildə Neft Qanununun qəbulu ilə birlikdə Shell, Mobil, Texaco və bunların alt qrup şirkətləri kimi Avropa və Amerika kökənli beynəlxalq səviyyəli önəmli neft şirkətləri ölkəmizdə izinli fəaliyyətlərinə başladıqlarını bildirirkən, bunlardan sadəcə «Shell»in arama çalışmalarına 1997-ci ilədək davam etdiyini və 26 neft sahəsi kəşf edərək ölkəmizin iqtisadiyyatına qazandırdığını söyləyir.
Ancaq edilən kəşflərin heç biri zəngin neft istehsalçısı olan ölkələrdəki qədər böyük ehtiyatlara sahib olmadığından, yüksək istehsalat xərcləri, geoloji risk və bunların yanında zaman-zaman ortaya çıxan ölkəmizdəki neft sektoruna göstərilən yaklaşımlar (1973 neft krizisi, embarqo uyğulaması və sonrasındakı milliləşdirmə girişimləri) ilə dünya çapındakı iqtisadi krizislər səbəbiylə də neft şirkətlərini cəzb edəcək bir şərait yaranmamış…
Qaya qazı və qaya nefti təxminləri yüksəkdir
Türkiyədə bu günə qədər açılmış neft və doğal qaz quyularından əldə edilən nəticələrə görə, Güneydoğu Anadolu və Trakiyada qaya qazı və neftinin olduğu; aparılan hərtərəfli hesablamalara görə, bu sahələrdə toplam 420 milyard kubmetr qaya qazı və 500 milyard barrel qaya nefti ehtiyatlarının olduğu təxmin edilir.
Dünyada qaya qazı ehtiyatları potensialı ən yüksək olan bəzi ölkələrsə bundardır:

Türkiyədə şeyl (qaya) qazı aramaları üçün lazım olan halda hələ də bir quyu çalışması belə yapılmamış olmaqla birlikdə, şeyl qazı arama çalışmalarına Türkiye Petrollerinin (TPAO) Diyarbakır civarındakı 2 adet ruhsatı üzərində başlanmış və bu çalışma TPAO ilə Shell ortaqlığında yürüdülür.
Qaya qazı ehtiva edən Sarıbuğday-1 quyusunun zondajına 2012-ci ilin avqustunda başlanmış, 2014-ün sonuna qədər açılacaq əlavə quyularla iqtisadi istehsala keçilməsi təxmin edilir. Şeyl qaz və şeyl nefti üçün digər bir potensial alan isə Niğde-Konya və Ankara civarları. Ciddi nəticələrin əldə edildiyi halda bu sahələrdə də çalışmaların yaxın zamanda başlaması gözlənilir.
Təmənnamız ən azından özümüzə yetəcək qaz və neftin İsrail kimi Türkiyəyə də sürpriz yapmasıdır…