Avropa Birliyinin «Şərq tərəfdaşlığı» ölkələrinin Vilnüsdə keçirilən ikigünlük sammiti dünən yekunlaşdı. 30-dan çox ölkənin iştirak etdiyi toplantıda tərəfdaşlığa üzv olan ölkələrlə Avropa Birliyi arasında müəyyən müzakirələr aparılıb, sazişlər imzalanıb. Dövlət və hökumət başçılarının ayrıca diqqət yetirdiyi toplantıda Moldova gözlənilmədən azad iradə nümayiş etdirib, Ukrayna ürəyinin Avropada, gözünün isə Moskvada olduğunu göstərib, Belarus insan haqları məsələsinə görə ciddi tənqid olunub, Azərbaycan «irəli, amma yavaş-yavaş» taktikasına sadiq qalaraq, hələlik vizaların sadələşdirilməsi ilə bağlı sazişə imza atıb. Bütün hallarda sammit MDB məkanında yalnız Gürcüstanın səmimi şəkildə demokratiyaya sadiq olduğunu və bu səbəbdən də daim Qərblə əməkdaşlığa can atdığını nümayiş etdirib.
Təbii ki, bu proseslərdə bizləri Ermənistanın davranışı daha çox maraqlandırır və odur ki, Yerevanın sammitdə xala xətrin qalmasın deyə iştirakının pərdəarxası nüanslarına diqqət yetirmək lazım gəlir. Çünki getdikcə bir məsələ daha aydın şəkildə görünür ki, Ermənistanın bütün səyləri Qərb dəyərlərini mənimsəmək, Avropaya inteqrasiya etmək deyil, hər addımda Moskvanın daha təsirli himayəsini qazanmaq üçündür.
Əlbəttə, MDB-nin hər hansı ölkəsi üçün qapını Rusiyanın üzünə çırpıb Avropa Birliyi ilə assosiativ saziş imzalamaq çox çətindir. Xüsusən ciddi hərbi-siyasi himayəsi olmayan, öz xalqına güvənməyən, seçdiyi yolun perspektivindən şübhəli qalan ölkələrin hakimiyyətləri həmişə sağa-sola boylanmaqla qeyri-müəyyən durumda qalırlar. Ermənistan məhz belə ölkələrdən biridir və onun uzun müddətdən bəri Avropa Birliyi ilə manevr xarakterli danışıqları üçün meydan Vilnüs sammitindən sonra ciddi şəkildə daralmış oldu. Əslində bu situasiya Rusiya üçün Ermənistanı öz cəngində daha bərk sıxmaq üçün əlavə imkanlar yaradır və bizim bölgədə yaranacaq yeni təhlükələrdən xəbər verir.
Yaxşı ki, regionda başqa küləklər də əsir. Avropa Birliyinin sammiti, ABŞ-İran danışıqları, Ərdoğanın Rusiyaya səfəri, Gürcüstan və Azərbaycanın Qərblə dialoqunun yeni müstəviyə çıxması da nəticəsiz qalmır və tədricən Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi münasibətlərin cizgiləri üzə çıxır. Açıq şəkildə görünür ki, Ermənistandan başqa Qafqazın bütün geosiyasi kodlarında yeni və daha həssas çalarlar yaranır. Təbii ki, burada dəyişməyən yeganə nüans Moskva-Yerevan əməkdaşlığının dəyişməyən məqsədləridir. Əslində buna əməkdaşlıq demək də mümkün deyil. Çünki proses tərəflərdən birinin fəallığı şəraitində, yəni Rusiyanın davamlı olaraq Ermənistanı öz iradəsinə tabe edib yönəltməsi istiqamətində gedir. Belə çıxır ki, Yerevan hətta forpostluğunu da itirərək Rusiya Federasiyasının subyektlərindən biri kimi çıxış edir. Ona görə də Ermənistanın bəzi siyasi təhlilçiləri istehzalı tərzdə yazırlar ki, bu gün Yerevanın Moskvadan asılılığı o dərəcədə aşkardır ki, bircə Rusiyanın bu ölkəyə öz tərkib hissəsi kimi büdcədən pul ayırması qalır.
Getdikcə daha aydın görünür ki, Rusiyanın yaratdığı Gömrük İttifaqına qoşulmasına razılıq verməsi zavallı Ermənistanın, haqqında az qala göz yaşları ilə danışdığı milli təhlükəsizliyini möhkəmləndirməkdən daha çox Kremlin marağına xidmət edir. Çünki bu addımla Moskva Türkiyə sərhədlərinə bir az da yaxınlaşır və regionda hərbi baxımdan bir az da möhkəmlənir. Deməli, həm də Ermənistanın başına keçirdiyi cilovu bir az da bərk sıxmış olur.
İndi heç kimə sirr deyil ki, Rusiya tarix boyu başqalarının girovu kimi yaşamağa alışmış Ermənistanı öz oyunlarına qatmaqla oyuncağa çevirir. Yerevan rəsmilərinə isə o qalır ki, müstəqilliyin itirilməsinə aparan hərəkətlərə «milli» və strateji məsələlərlə don geyindirsin. Məsələn, prezident S.Sarkisyan ölkəsinin Gömrük İttifaqına girməsini onunla əsaslandırıb ki, guya bu addımı atmaqla Qarabağı əldə saxlamaq mümkündür. Amma xoruzun quyruğunun aşkar göründüyü Ermənistanda çoxları bunu prezidentin riyakarlığı kimi qiymətləndirir. Hətta cəsarət edib deyənlər var ki, bu addımın Qarabağa heç bir dəxli yoxdur, sadəcə, Yerevan bu ittifaqa ona görə girir ki, V.Putin belə istəyir. Digər tərəfdən, bəlli olan budur ki, Yerevan Gömrük İttifaqından heç nə qazanmayacaq. Axı heç bir texnologiyası, fərli istehsalı olmayan, yalnız neftə və qaza güvənən, dünya ilə hərb dilindən başqa ünsiyyət imkanı olmayan Moskva Ermənistana nə verə bilər?
[email protected]