İstanbul
Suriyadakı sıcak gəlişmələr və Orta Doğuda ölkələrin güc mücadiləsinə girmələri səbəbiylə gözlər havadan yapılma ehtimalı yüksək saldırılara çevrilmiş durumda. Digər yandan Suriyanın hava gücü təhlil edilir, masaya yatırılır. Texniki detallarla, havadan gələcək fəlakət xəbərlərinə maraq saldığımızda qarşımıza ilginc detallar çıxır. Dünyamız və onun müsafirləri zatən kəndi sonlarını hazırlayacaq qədər teçhiz olmuşlar. Suriya da sanki bu günlərlə qarşılaşacaqmış kimi hava gücü qurmuş. Daha fazla uzatmadan dünyanın necə bir savaş donanması qurduğuna bakalım.
ABŞ Savunma Müsteşarı Robert Halein 2012-də yaptığı bir açıklamaya görə, bir Amerika əskərini Əfqanıstanda bir il tutmanın orduya maliyeti yaklaşık 815 min dollardır. Başqa bir analizə görə isə bu rəqəm 1,4 milyon dollara çıxır. Maliyyə hesabları fərqli arayışlara qapı aralamaq üçün gündəmə gətirilir. İnsansız hava araçlarına baxdığımızda savunma sistemləri firması General Atomicsin MQ-9 Reaper uçağının birim maliyeti yaklaşık 55 milyon dollardır. Uçağın illik işlətmə ücrəti və uçurmaq üçün digər gərəkli sistemlərinin ücrəti haqqında net bir bilgi isə yox. Ancaq ən eyitimli əskərlərdən oluşan kalabalık bir birliyin vuramadığı terrorist mağarasını MQ-9 Reaparın zayiat vermədən vuracağına neredeyse kesin gözüyle baxılır…
Bütün bu nedenlerden dolayı, son dönəmdə hava taarruz sistemlerinə ayrılan büdcələr də gedərək artır. Hətta dünyada ən çox tercih edilən savaş uçağı F-16 kimi modellər də yaxın bir sürədə yerini yeni nəsil insansız hava araçlarına buraxacaq kimi görünür. Məsələn, 2012-də 33.3 milyard dollar büdcəsi olan ABŞ Hava Kuvvetleri, 2014 üçün dövlətdən 114.1 milyard dollar büdcə tələb etdi. Çeşidli ölkələrdə hava kuvvetleri filolarındakı uçak sayısını artırır. Türkiyənin TAI’de həyata keçirməyə çalışdığı ANKA kimi insansız hava araçlarına ilgi isə böyük. Öyle ki, ABŞ donanması yeni nəsil savaş uçağı F-35-in tamamen hazır olmasını beklemeden, Amerikanın 6 böyük savunma ve havacılık firmasından yeni insansız savaş uçağı tasarımlarını istədiyini açıqladı. Hətta bu açıqlamanın üzərindən çox zaman keçmədən Boeing və Lockheed Martin donanmaya yeni konseptlərini də sundu.
Dünyanın ən güvənilir havacılık medaa qrupu arasında yer alan Flight Global’in, «Dünya Hava Kuvvetleri 2013» başlıklı raporunda ise ilginc detallar var.
15 min savaş uçağı var
Dünya çapında 15 min 568 savaş uçağı, 1.858 özəl görəv uçağı, 5 min 145 ədəd nakliye ve tanker uçağı, 18 min 686 ədəd savaş helikopteri, 10 min 525 eyitim uçağı ve helikopteri olmaq üzere toplamda 51 min 782 ədəd əskəri hava aracı bulunuyor.
Bu dev filonun çoxu Amerika və Asiya pasifik bölgəsində. İki bölgənin toplamı 20 min 603. Həmən arxasından 6 min 872 uçakla Avropa, 3 min 656 uçakla Rusiya, 3 min 78 uçakla Orta Doğu, 2 min 864 uçakla Afrika və son olaraq 2 min 322 uçakla Güney Amerika gəlir.
Təhdid olmayan bölgələrdə savaş uçağı sayısı yüksək, təhdid olan bölgələrdəysə az. Savaş uçağı sayıları ayni zamanda bölgələrin gelişmişliyiylə də doğru orantılı. Özetle tablo dünyamızın iyi bir gələcəyə uçmadığını göstərir.
TSK dünya doqquzuncusu
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), 1.146 ədədlik aktiv əskəri hava aracı filosuyla dünya doqqusuncusu konumunda. Listədə, 13 min 940 hava aracıyla ABŞ birinci, 2 min 885 hava aracıyla Rusiya ikinci, 2 min 731 hava aracıyla Çin isə üçüncü sırada. Türk Hava Kuvvetleri, 331 ədəd savaş uçağıyla onuncu, 87 ədəd nakliye ve tanker uçağıyla sekkizinci, 391 ədəd savaş helikopteriylə doqquzuncu və 329 ədəd eyitim uçağı ve helikopteriylə yeddinci sırada bulunurkən, özəl görəv hava aracı listesində ilk ona girememiş durumda. Filomuzdaki savaş uçaklarının 152 ədədi F/RF-4E (F4), 179 ədədi F16C. F-4-lər 1960-da, F-16-lar isə 1978-də hizmete girmiş.
Ədəd güç ölçütü deyil
Hava kuvvetleri filosundakı uçak sayısı, o filonun güclü olduğu anlamına gəlmir. Məsələn Türkiyə, 331 savaş uçağıyla 10-cu sırada. Eyni listedə Suriya isə 480 savaş uçağıyla 6-cı konumda. Suriyanın filosu ise MiQ-21, MiQ-23, MiQ-29, Su-22 ve Su-24 kimi sovet uçaklarından oluşuyor. Filodakı 217 ədəd ikinci nəsil MiQ-21-lər olduqca eski. İkinci sıradaki 145 ədədlik MiQ-23 model də üçüncü nəsil. 20 ədədlik Su-24-lər də ikinci nəsil. Geriyə qalan sadecə 98 ədəd uçak dördüncü nəsil. Bunların da üretildikləri ölkəylə ilgisini, teknik donanım ve bakım kimi sıkıntılarını diqqətə almaq gərəkir.
Helikopterde Sikorski nakliyede Herkül
Dünya silahlı kuvvetleri tərəfindən ən çox kullanılan helikopter Sikorski S-70 və variantları UH-60 ilə SH-60. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) envanterində 81 ədəd gözükən bu helikopterin dünya silahlı kuvvetleri filolarındakı toplam sayısı 3 min 342. Ordular tanker və əskəri nakliye uçağı olaraq ən çox Lockheed-in C-130-unu və onun sivil tipi L-100 Herkülü tercih edir. Lockheed C-130/L-100 modelləri əskəri kurumlar tərəfindən 1131 ədədlə ən fazla kullanılan model durumunda. Lockheed C-130-dan TSK filosunda 15 ədəd bulunuyor.
Fotoğraf Altı;
Tek motorlu F-16 uçağının uzunluğu 15.03 metre, kanat açıklığı 9.45 metre. Saatte 2 bin 175 km hıza ulaşıp 15 bin 240 metre irtifada uçabiliyor.
Aynanın yeni köşə rubrikasından.
En Fazla Kullanılan Savaş Uçakları

Ülkelerin toplam savaş filoları