Noyabrın 6-sı məmləkətimizdə teleradio işçiləri günü kimi qeyd edildi. Pullu televiziya rəhbərləri bəzəkli studiyaları, ağardılmış binaları, insan nəfəsi duyulmayan otaqları nümayiş etdirməklə özlərini təbliğ etmək və növbəti dəfə gözə kül üfürmək fürsətini əldən vermədilər. Təfəkküründən daş asılmış bəzi yaltaq dəftərxana mirzələri, yeni və köhnə mədhiyyəçilər də naftalin iyi verən cızma-qaraları ilə həmin rəhbərlərə yarınmaq yarışına girdilər. Ömrünü televiziya və radioya sərf etmiş, amma unudulmuş peşəkarlar astadan köks ötürdülər, canında bir az enerji qalanlar ekran-efirin bu gününü tənqid etdilər. Sosial şəbəkələrdə isə əməlli-başlı tozanaq qopdu, telekanallar rişxənd obyektinə çevrildi, daha çox bəsit şou aparıcılarının bostanına daş atıldı, onları qara yuyub, ağ sərdilər.
***
Televiziyaların getdikcə öz auditoriyasını itirməsi, cəmiyyətin maraqlarına, səviyyə və düşüncəsinə uyğun verilişlərin olmaması, ekranda düşük şouların artması, ictimai əxlaqı pozan verilişlərə yaşıl işıq yandırılması son illərin aparıcı mövzusuna çevrilib. Həmin mövzu teleradio işçiləri günündə bir daha çılpaqlığı ilə ortaya çıxdı. Sərt suallar bir-birini əvəzlədi: ekranın cazibəsi niyə itib, səviyyə niyə bu qədər aşağıdır? Məişət düşüncəsindən uzağa getməyən verilişləri, cılız məişət mübahisələrini, mədəniyyətsiz müğənniləri, ağzı söz tutmayan aparıcıları efirə kim buraxır? İntellektuallar efirdən niyə uzaq salınıb, nədən ölkənin elm-bilik adamları yox, şou əhli TV-lərin əsas simasına çevrilib? Niyə tamaşaçı yerli kanallara baxmır, nədən büdcədən milyonlar alan TV-lər cəmiyyətin etimadını qazana bilmir? Niyə xəbərlər birtərəfli, yarımçıq, bəzən qərəzlidir, niyə cəmiyyəti düşündürən problemlərlə bağlı ictimai müzakirələrə yer ayrılmır? Ümumiyyətlə, niyə telekanallar bizim səksəkəli ruhumuzu oxşamır?
Deyəsən, suallar çox oldu, amma neyləməli ki, gördüyümüz efir biabırçılıqları yalnız nəticədir və nə qədər ki, eyiblərin səbəbləri barədə açıq danışılmır, narahat suallar daim üst-üstə qalaqlanacaq. Bu mənada mən axırıncı sual üzərində, yəni ruh məsələsində bir az dayanmaq istəyirəm. Ona görə ki, televiziya da, radio da insan ruhunun ərazisidir və bu ərazidəki hər hansı boşluq könlümüzü açmır, əksinə bizi sıxır. Axı maraqlı TV verilişi də yaxşı musiqi, gözəl şeir və estetik cazibəsi olan rəsm əsəri kimi insanın qəlbini oxşamalı, onun duyğu və düşüncələrini qidalandırmalıdır. Amma təəssüf ki, bizim televiziyalar dünyanı daraldır, onu balacalaşdırır, insan ruhunu qəfəsə salır, onu pərvazlanmağa qoymur. Təbii ki, bu işin bir tərəfində azadlığın və sərbəstliyin olmaması dayanırsa, o biri tərəfdə də istək, tamaşaçıya sevgi, fədakarlıq, coşqu və peşəkarlıq çatışmır…
Bu gün TV-lərimizin onlarca problemini saymaq, bacarıqlı rəhbərlərin, prodüserlərin, duyumlu rejissor və operatorların, müəllif və aparıcıların çatışmadığından söz açmaq olar. Fəqət bütün hallarda bu qənaətə gəlmək mümkündür ki, bizdə ekran öz missiyasından uzaqlaşıb. «Mavi sehrbaz» artıq qəlblərdə xoş hisslər oyatmır, bizi bilgiləndirmir, heç mötəbər xəbər və estetik zövq mənbəyi də deyil. Hələ yaxşı ki, bəzən baxımlı filmlər, köhnədən qalmış tamaşalar, bir vaxtlar zövqlə çəkilmiş konsert proqramları göstərirlər. Yoxsa biz yalnız şit və bayağı şouların, rəngarəng gecə işıqlarının fonunda çəkilmiş, amma şüuraltı yeni binaları təbliğ edən konsertlərin ümidinə qalacaqdıq.
Televiziya bir dəbdir, amma nəyin dəbi? Axı ekran yaxşını da yayır, pisi də. Yaman dərd odur ki, təbliğat üstdə köklənmiş bizim TV-lər, sanki internet mediasından gələn «sarılıq» xəstəliyinə tutulub, hər şeydə sensasiya axtarır. Aşağı tamaşaçı kateqoriyasını hədəf götürərək hər şeyi qaraya boyayırlar. Həyati təsadüfləri tipikləşdirib ekrana çıxaranlar, hər şeyi şouya çevirənlər milli dəyərləri və ictimai əxlaqı zədələdiklərinin fərqində deyillər. Ekranda, hətta ən xoş niyyətlə atılan qədəmlər belə şounun qurbanına çevrilir.
Tanıdığım çox səviyyəli insanlar var ki, yerli kanallara baxmamaqla özlərini və uşaqlarını guya TV Şərindən qorumağa çalışırlar. Bu, əlacsızlıq sindromudur, artıq psixoloji problemdir. Çünki teleekranlarda, xüsusən son vaxtlar çəkisi artmış kriminal xəbərlər, bəzən uydurulmuş ailə-məişət münaqişələri tamaşaçı psixologiyasını zədələyir, yeniyetmə və gənclərin şüurunda, düşüncəsində böhran yaradır. Bu sıradan zorakılığı təbliğ edən görüntü materiallarının bəh-bəhlə ekranlara gətirilməsi uşaqlı-böyüklü hamının yaddaşında qara iz qoyur.
***
TV-lərdə göstərilən əxlaqsız, zorakı və qeyri-adi davranışları tamaşaçılar təqlid edirlərmi? Bu suala ABŞ həbsxanalarında keçirilən bir sorğu dəqiq cavab verib. Rəyi soruşulan hər 10 məhbusdan, 9-u qeyd edib ki, verilişlər adamlara yeni kriminal hiylələr və ağlagəlməyən davranışlar öyrədə bilər, hər 10 nəfərdən 4-ü isə etiraf edib ki, nə vaxtsa ekranda gördükləri cinayətləri törətməyə cəhd ediblər.
Əlbəttə, TV zorakılığa əsas yaradan həlledici səbəb deyil, səbəblərdən yalnız biridir. Amma bütün hallarda ekran elə vasitədir ki, hissə və şüura təsir etməklə insanı hər cür yaramazlığa sürükləyə, onu milli kökdən ayırıb manqurtlaşdıra, əxlaqı dəyərlərdən ayırıb pozğunlaşdıra, mənəviyyatdan ayırıb debilləşdirə, düşünə bilən vətəndaşdan ayırıb mənasız varlığa çevirə bilər… Deyəsən, bizim TV-lərin boynuna bu missiya qoyulub!
[email protected]