Azadlıq radiosunun əməkdaşlarına, o cümlədən, Azərbaycanın sərhədlərindən kənarda da cəsarətli araşdırmaları ilə tanınan Xədicə İsmayılovaya qarşı aparılan ləyaqətsiz kampaniya olmasaydı, bəlkə də mətbuat mövzusuna toxunmağa gərək qalmayacaqdı. Axı bir məsələdən nə qədər yazmaq olar!? Amma fırtına qabağı sükuta dalmış ölkənin gündəmi yenə küləkli havalarda burulğan yaradan, səmada uçuşaraq hara gəldi yapışan sellofan torbaları kimi gərəksiz və diqqətyayındıran mövzularla zibillənir. İxtiyar sahibi olanların hərəsinin əlində bir zibil sellofanı media gündəminə tullantı daşımaları durumu mürəkkəbləşdirir, xüsusən əxlaq və mənəviyyatla sərhədlərinin pozulması indi bütün cəmiyyəti qayğılandırır.
* * *
Ölkəni «işıqlı gələcəyə aparan, həqiqət yolunda yorulmadan külüng çalan, öz kəsərli yazıları, xüsusən korrupsiya əleyhinə araşdırmaları ilə hökuməti yanlış addımlar atmaqdan çəkindirən vətənpərvər, gözütox və zəhmətkeş jurnalistlərə» göstərilən kövrəldici qayğıdan danışanların heç ağzının tüpürcəyi qurumamış nə baş verir belə? Niyə öz missiyasını ləyaqətlə gerçəkləşdirən, jurnalistikaya şərəf gətirən, onu cəmiyyətin gözündə ucaldan qələm sahiblərinə qarşı səlib müharibəsi aparılır?
Yoxsa daha mediaya qayğı göstərilmir, bəlkə limit tükənib? Bəlkə biz qayğı sözünün mənasını və onun ünvanını yanlış anlamışıq? Axı hər halda hakimiyyətin bəzi ağıllı adamlarının düşüncəsində mediaya qayğı təkcə sosial problemlərin həlli, jurnalistikadakı çoxsaylı nöqsanları ört-basdır etmək, problemləri dondurmaq demək deyil, burada cəmiyyətin bir ictimai institutu kimi medianın eninə-uzununa tərəqqisi nəzərdə tutulur. Yaxşı, bəs hanı həmin tərəqqi? Axı qayğı nəticəsində jurnalistikanın müstəqilliyini itirmək təhlükəsi sovuşmayıb, əksinə, daha da artıb, qəzetlərin tirajı artmayıb, əksinə bir az da azalıb, yayımda ciddi problemlər üzə çıxıb, Azərbaycan efiri çoxrəngli olmayıb, əksinə, plüralizmin meydanı bir az da daralıb, medianın xroniki xəstəlikləri çoxalıb, reklam bazarı genişlənməyib, oxucu və tamaşaçı auditoriyasının seyrəlməsi də öz yerində. Deməli, burada hansısa mexanizm işləyir ki, proseslər məhz bu istiqamətdə gedir. Nəticədə məlum olur ki, göstərilən qayğı itaətkar və hər fürsətdə hökumətdən bir şey qoparmaq üçün marığa yatmış təmənnalı mətbuat işçilərinin sayını artırmaqdan, bir də bu prosesdə körükçü kimi çalışanların maddi durumunu yaxşılaşdırmaqdan başqa heç bir problemi həll etməyib.
Əslində qəribə mənzərə yaranıb, indi jurnalistikamız dərin yarğanla ikiyə bölünmüş vadiyə bənzəyir: bir tərəfdə jurnalistlərə pul-para, ev paylanır, digər tərəfdə isə həqiqəti çatdırmağa çalışan jurnalistlərə zopa göstərilir. Yəni bir tərəfdə hərdən lal iniltisi duyulan susqunluq hökm sürür, digər tərəfdə isə «keşikçi köpəy»inin səsi kəsilmək bilmir. Birinci tərəfdə fəaliyyəti situmullaşdırılan itaətkar media asanlıqla yönəldilir. İkinci tərəfdə vəziyyət bir az qəlizdir, orada azadlıq, vicdan və peşə prinsiplərinə sədaqət mehi əsdiyindən, ordakıları ələ alıb, yollarından döndərmək çətindir. Onlar yorulmadan araşdırmalar aparır, ciddi korrupsiya faktlarını arayır, xaricdə gizlədilmiş biznesin ardınca düşür, ölkə pullarının ofşor zonalarda dolaşan izlərini məharətlə aşkara çıxarırlar. Yəni əsl jurnalist işi görür, ölkə sərvətini talayanları tapır, onların əməlləri barədə cəmiyyəti məlumatlandırır, beləliklə də gənc və müstəqil dövlətimizin əsaslarını sarsıdanları gün işığına çıxarırlar.
Dəfələrlə yazmışıq ki, həqiqi jurnalist və reportyor işi ruhla bağlıdır. Amma bu gün ağır sosial vəziyyət ruha da təsir etdiyindən ictimai vadinin birinci tərəfində peşə borcunun yerinə yetirilməsi ilə ilgili mənəvi böhran yaşanır. Heç cəmiyyətin onlardan bir umacağı da yoxdur. Deməli, gerçək jurnalistika missiyası ikinci tərəfin boynundadır və Azərbaycanda bu tərəfi bir-iki müstəqil media qurumu və daha çox Azadlıq radiosu təmsil edir. Bu səbəbdən də müstəqil mediaya yay hücumu kampaniyasında məhz həmin radionun əməkdaşları əsas hədəf kimi götürülüb. Vaxt da təsadüfi seçilməyib, qarşıdan prezident seçkisi gəlir axı.
Müstəqil mediaya, susmayan inadkar jurnalistlərə qarşı hücumların gücləndirilməsi, təbii ki, indiki boz mətbuat mühitinə yad olan tənqidi səsləri boğmağa yönəlib. Pis odur ki, getdikcə daha ləyaqətsiz forma alan belə hücumlar prosesi barmaq işarəsi ilə idarə edənlər üçün cəzasızlıq mühiti, media icması üçünsə qorxu şəraiti yaradır. Buna görə də ölkədə şəxsi həyat üçün ciddi risklər yaradan araşdırma jurnalistikası ilə məşğul olanların sayı son illərdə kəskin şəkildə azalıb. Özünüsenzura isə bir virus kimi jurnalistlərin əksəriyyətinin qanına yeriyib. Bax belə bir şəraitdə Xədicə İsmayılova, sözün həqiqi mənasında, jurnalistikamızın ön cəbhəsində dayanıb və qeyri-bərabər, ədalətsiz, qaydasız döyüşdə hücumlara qəhrəmanlıqla sinə gərir…
* * *
Avropa İttifaqına yolu düşənlər, yəqin ki, bu qurumun iclas salonlarından birinə Rusiyanın məşhur araşdırmaçı jurnalisti Anna Politkovskayanın adının verildiyini bilirlər. (Ötən ilin iyununda mən bir neçə jurnalist həmkarımla burada Azərbaycanda söz və mətbuat azadlığı ilə bağlı problemlərin müzakirəsində iştirak etmişəm və açığı avropalı deputatların bu məsələdə ölkəmizi kəskin tənqid etmələrindən xeyli sıxılmışam). A.Politkovskaya ciddi araşdırmaları ilə hakimiyyətdəki korrupsioner məmurları təngə gətirmişdi. Onu rüşvətlə ələ ala bilmədilər, dilə tutub getdiyi yoldan çəkindirmək də mümkün olmadı və günlərin birində bu cəsur jurnalisti qətlə yetirdilər. Eynən bizim, bütün xəbərdarlıqlara baxmayaraq, susmayan, tənqid və araşdırmalarına ara verməyən «Monitor» jurnalının baş redaktoru Elmar Hüseynov kimi.
2005-ci ildə Elmarın qətlə yetirilməsindən sonra bizdə jurnalistlərə qarşı zorakı davranış sahəsində ciddi «təcrübə» qazanıldı. Döyülənlərin, müxtəlif səbəblərlə həbsxanaya atılanların sayı çoxaldı. Hüquq-müdafiə təşkilatları hər il döyülən, oğurlanan, hədələnən jurnalistlərin uzun siyahısını təqdim edirlər. Nə qədər acınacaqlı olsa da, hər dəfə döyənləri və öldürənləri aşkara çıxarmaq mümkün olmur. Halbuki məsələn, «Monitor»u vərəqləməklə E.Hüseynovun qətlinin sifarişçilərinin həmin jurnalın səhifələri arasında gizləndiyini görmək mümkündür.
Jurnalistikamız çətin günlərini yaşayır, getdikcə daha aydın hiss olunur ki, həbs və ölüm riski indi müstəqil və tənqidçi mediada çalışan jurnalistlərin başı üzərində Damokl qılıncı kimi asılıb. Amma Xədicə İsmayılova «əməliyyat»ından ölüm iyi gəlmir. Çünki Xədicənin vurduğu hədəflər o qədər aydın və şəffafdır ki, burada qətl variantı arxa plana keçir. Yalnız qorxudaraq susdurmaq, şantaj etmək, bunlar baş tutmadıqda isə «ifşa» etmək taktikası işə salınıb. Xeyli ağır təzyiqlər labirintindən keçmiş, çeşidli təhdidlər görmüş X.İsmayılovanı bu üsullarla susdurmaq heç ağlabatan görünmür. Odur ki, bir xanım jurnalistə qarşı ləyaqətsiz üsullarla «mübarizə» aparanlar bunu anlamalı və davranışları ilə ictimai əxlaqa necə böyük zərbə vurduqlarının fərqində olmalıdırlar.
[email protected]